Yunan Mitolojisi 5: Demeter ve Persephone

Yunan mitolojisinin önceki bölümlerini görmek için: Yunan Mitolojisi
Demeter, Olimposlu Cronus ve Rhea'nın kızıdır. Yani ilk Olimposlu tanrılardan biridir. Tarımın, bereketin, mevsimlerin tanrıçasıdır. Adı "toprak ana" anlamına gelir. Abisi Zeus'tan Persephone (Kore olarak da biliniyor) adında bir kızı olmuştur.

Antik Yunanlılar, Demeter'e bolluk için dua ederlerdi.  İnsanlar ilkbahar ve yazın sebzelerin oluşmasını Demeter'in sağladığını ve kışın insanlara çok kızgın olduğu için kötü hava şartları sağlayıp onları cezalandırdığını düşünürlerdi. Bu yüzden onu hep mutlu etmeye çabalar, sürekli dua ederlerdi. Şu anda bile Elefsis'te Demeter uğruna yapılan tapınaklar durmaktadır. Orada Demeter uğruna festivaller yapılırdı fakat nasıl yapıldığına dair bir bilgi günümüze ulaşmamıştır. Şu anda Elefsis Gizemi olarak biliniyor.

Demeter'in en önemli miti sevgili kızı Persephone'un yer altı lordu Hades tarafından kaçırılmasıdır. Hades, ölümün ve hayaletlerin tanrısıdır.  Titan savaşlarında Cyclopes (Tepegözler) ona görünmez olabilmesini sağlayan bir miğfer vermişlerdir. Gelelim şimdi mitimize.

Demeter ve Persephone

Demeter ve Zeus'un Persephone adında kızları vardı. Çok güçlü iki tanrının tabii ki de çok güzel kızları olacaktı. Annesi kızını dünyadaki her şeyden daha çok seviyordu ve ondan ayrı kalma düşüncesi onu paramparça ediyordu. 

Büyüyüp genç kız olduğunda Persephone'un güzelliği yeraltı lordu Hades'in gözlerinden kaçmadı. İlk bakışta Hades ona aşık oldu. Ondan başkasıyla evlenemezdi. Böylece Hades, Persephone'un babası Zeus'a gitti ve duygularını saklamadan söyleyiverdi. 

Hades, Zeus'a göre oldukça güçlü ve ona uygun bir eşti, bu evliliği onaylıyordu. Fakat Demeter'in bu evliliği onaylamayacağını, kızının Yeraltı Dünyasına gitmesini istemeyeceğini biliyordu. Eğer Persephone ve Hades evlenirse Demeter kızından sonsuza kadar ayrı düşecekti. Aynı zamanda Demeter'in de güçlü bir tanrıça olduğunu biliyordu Zeus. O, bereket tanrıçasıydı. Dünyada büyüyüp olgunlaşan her şey onun elindeydi. Bu yüzden Demeter'i de üzmek istemiyordu. 

Zeus hem kardeşi Hades'i hem de kız kardeşi ve eşi Demeter'i hoşnut tutmak amacıyla sözcüklerini özenle seçerek Hades'e onun Persephone ile evlenemeyeceğini söyledi. Fakat bunu söylerken yasaklamadığını da söylemedi. Hades, Zeus'un niyetini anladı. Persephone'un ailesinin izni olmadan evlenmeye teşvik ediyordu. 

Bir gün Persephone arkadaşlarıyla Elefsis'in yakınına çiçek toplamaya gitti. Huzur dolu bir çayırdı, Persephone'un başına bir şey geleceğini kimse düşünmüyordu. Kızlar sadece orada kafa dinleyip sakin bir gün geçirecekti. Bir süre sonra Persephone çiçek toplamak için arkadaşlarından uzaklaştı. Küçük bir ağaçlığın orada annesi için hazırladığı buket için çok güzel bir nergis buldu. Koparmaya çalıştığında kökünün çok sağlam olduğunu görünce şaşkınlığa uğradı. Ve birden çiçeği asılırken orada büyük bir çukur açılmaya başladı. Yeraltı tanrısı, oluşan bu uçurumdan atlı arabasının etrafı dolduran gürültülü sesiyle çıkıyordu. Hades hızlıca Persephone'u arabasına bindirdi. Persephone korkuyla annesi ve arkadaşlarının duyabilmesi için çığlık atıyordu. 

Demeter Olimpos Dağı'ndan kızının çığlığını duydu ve hemen onun çığlığını duyduğu yere indi. Arkadaşlarına sormasına rağmen nerede olduklarını bulamadılar. Dokuz gün, dokuz gece dünyanın her yerinde kızını aradı...

Onuncu gün Demeter, Persephone'un kaybolduğu yerin yakınında Hecate adında bir tanrıça ile karşılaştı.  Persephone'un çığlığını duymuş ama ne olduğunu bilemiyordu. Demeter'e yardım etmek istedi Hecate ve beraber aramayı sürdürdüler.

Ertesi sabah tanrıçalar güneş tanrısı Helius'un huzuruna çıktı. Helius gökyüzünde olduğu yerden her şeyi görebiliyordu. Bu yüzden ona Persephone'a ne olduğunu öğrenmek için yalvardılar. Helius her şeyi olduğu gibi anlattı ve kendi fikrini belirtmeden de geri durmadı, Hades, Demeter'in kızı için oldukça uygun bir eşti.

Demeter kızının güneşten, aydınlıktan çok uzak olan Yeraltı'na gittiği için oldukça üzgündü. Helius ve Hecate'in yanından ayrıldıktan sonra kızını kaybetmenin acısıyla ölümlü bir kadın kılığına girerek dünyaya indi. Çok iyi bir şekilde kendini bir ölümlüye dönüştürdüğü için kimse onu tanıyamıyordu. Zayıf ve üzgün yaşlı bir kadındı. Bir gün Elefsis yakınlarında bir kuyunun yanındaki zeytin ağacının gölgesinde oturuyordu. Dört tane güzeller güzeli prenses kuyudan su çekmeye geldiler ve bu üzgün, yaşlı kadını görünce onunla konuştular. Yaşlı kadının aslında çok güçlü bir tanrıça olduğundan habersiz ona daha bebek olan küçük erkek kardeşine dadılık yapmasını önerdiler. Demeter bunu seve seve kabul etti.

Kızından ayrı düşen Demeter, adı Demophoon olan bu bebeğe bakarken onu çok sevdi ve ona çok alıştı. Onu ölümsüz yapmaya karar verdi. Demeter ona özel bir şekilde bakıyordu bu yüzden genç prens oldukça hızlı ve güçlü bir şekilde büyüyordu. Kraliyet ailesi bu duruma çok şaşırmıştı. Demophoon'un annesi Kraliçe Metanire bu durumdan kuşkulandı ve Demeter'i gizlice takip edince oğlunun şiş üzerinde bir domuz gibi ateşte döndüğünü gördü. Demeter, onu ölümsüzleştirmek için özel bir ritüel yapıyordu ve prensin canı yanmıyordu. Fakat bundan habersiz Metanira çığlığı bastı. Sesini duyan Kral Celeus'da odaya daldı fakat tam o sıra yaşlı, üzgün kadın güzeller güzeli bir tanrıçaya dönüşüyordu. 

Demeter, ritüeli bozulduğu için  çok kızgındı fakat bu kızgınlığı aniden üzüntüye dönüştü. Aileyi cezalandırmamaya karar verdi, sonuçta bebeği çok seviyordu ve ritüel tamamlanmadığı için ölümsüz olamayacaksa da bir tanrıça tarafından büyütüldüğü için onurlandırılabilirdi. 

Demeter kral ve kraliçeye Elefsis insanlarının kendisi adına bir tapınak yapmasını söyledi. Bu tapınak inşa edilirken, insanlara nasıl mısır yetiştirebileceklerini ve kendi tapınağında nasıl özel bir tören düzenleyeceklerini anlattı. Böylelikle halk teselli edilemeyen tanrıçayı yatıştırmaya ve ona hürmetlerini göstermeye devam ettiler.

Elefsis'deki tapınağı yapıldıktan sonra Demeter, Olimpos Dağı'ndan, tanrı ve tanrıçalardan çok uzağa yaşamaya gitti. Yas içinde bir sene boyunca sessizce tapınağında kaldı. O orade otururken dünyada ne ekinler büyüyordu ne de insanlar karnını doyurabiliyordu. Her geçen gün açlık artıyordu. Kısa bir zamanda da kıtlık başladı.

Zeus olacaklardan iyice korkarak, Demeter'in dünyaya yıkım getireceğini düşünerek Hades'e kızını salmasını istedi. Hades, Persephone'u salsa da onun tekrar geri dönmesi için nar verdi. Bu narı yiyenler Yeraltına bağlanıyordu. Böylelikle Persephone yılın üç ayını yeraltı dünyasında, dokuz ayını ise dünyada geçirecekti. Demeter kızını görebildiğine çok sevindi. Persephone yer altına indiğinde dünyada kış, yeryüzüne çıktığında ise diğer üç mevsim yaşanıyordu.

***

Instagram: @kayipfisilti

Mitolojiye dair tüm yazıları görün: Mitoloji

Edebiyata dair tüm yazıları görün: Edebiyat

Kaynak

2. resim:The Collector 3. resim: link